Het gebouw van de katholieke kerk sluit op 19 juni zijn deuren. Voor alles en iedereen: de vaste kerkgangers, de mensen die er graag op hoogtijdagen komen, voor evenementen en uitvaarten. Daarmee eindigt een periode van bijna 60 jaar in Loenen, en daarvóór drie eeuwen in Kerklaan.
In een levendig gesprek praat ik over deze wat treurig stemmende ontwikkelingen met drie actieve kerkleden: Annie de Reuver, Henk Bon en Eddy Hoogendijk. In alle nuchterheid schetsen zij de ontwikkelingen van een boeiend kerkleven in Loenen, Kerklaan en ver daarbuiten.
Wat nu?
Als instituut en geloofsgemeenschap is de katholieke kerk niet weg. Maar hoe het precies verder zal gaan is op dit moment nog ongewis. Er zijn veel plannen maar de besluitvorming is nog niet uitgekristalliseerd. De St Ludgeruskerk is al 12 jaar onderdeel van een grote parochie, die is samengevoegd uit negen geloofsgemeenschappen, van Abcoude tot en met Maarssen. De hoofdkerk staat in Mijdrecht en er is een kantoor in Vinkeveen. Sinds het samengaan delen de kerken een pastoor, een priester en twee pastorale werkers. Zij leunen daarbij zwaar op de inzet van vrijwilligers en daar wringt een schoen in Loenen.
Of er in de nabijheid nog vieringen elders in Loenen kunnen plaatsvinden en wat er met het kerkgebouw gebeurt, is nog de vraag. Er zullen zeker nog activiteiten plaatsvinden, zoals van de groep die parochianen bezoekt of de groep die voor bloemen zorgt wanneer dat nodig is. En natuurlijk kunnen de gelovigen terecht in omliggende dorpen zoals Abcoude en Breukelen.
De Loenense periode
Sinds 1965 staat de St. Ludgeruskerk bij de ingang – of zo je wil de uitgang – van het dorp: op de hoek van de Rijksstraatweg en de Prinses Margrietlaan. Symbolisch, voor een kerk die altijd een streekfunctie heeft gehad. De kerk en de ernaast liggende pastorie hebben een open klokkentoren met ingangen aan de voorhof. Architectenbureau Sluijmer uit Enschede heeft het complex gebouwd volgens een modernistisch en functionalistisch ontwerp.
Er is in de afgelopen decennia veel gebeurd in kerkelijk Nederland. De Ludgeruskerk kende veel hoogtepunten met een mooi koor, een ‘eigen’ pastoor, onderlinge betrokkenheid en natuurlijk ook felle discussies over de ontwikkelingen. Op den duur werd de kerk te groot en werden de kosten voor het onderhoud zwaar. Toch lukte het de parochianen steeds weer om oplossingen te vinden. Zo was er rond 2010 een mooi uitgewerkt plan om het gebouw te slopen en om op het terrein een kleinere kerk en woningen te bouwen. Helaas hield dit idee in de kerkelijke hiërarchie geen stand: er kwam geen toestemming. De vrijwilligers van de parochie zagen toen de bui al wel hangen, maar besloten welgemoed om het meest noodzakelijke op te knappen. Zo is de kerkzaal kleiner en intiemer gemaakt, al moest er natuurlijk nog ander groot onderhoud plaatsvinden, bijvoorbeeld aan het dak. Er kwam nauwelijks nieuwe aanwas in de kerk en de inbreng van de oudere vrijwilligers kwam steeds meer onder druk te staan.
Gebrek aan vitaliteit?
Vitaliteit, dat stralen mijn gesprekspartners wel uit. Maar er is meer nodig om een kerk in stand te houden. Het overkoepelende bestuur ziet vitaliteit als een voorwaarde om door te kunnen gaan en daarvoor is van alles nodig: geld voor het onderhoud, priesters, voorgangers en veel vrijwilligers. Bijvoorbeeld ook om zitting te nemen in het lokale bestuur, en daaraan schort het in Loenen.
Bij vieringen zijn er meestal zo’n 30 tot 40 mensen in de kerk. Er is heel wat voor nodig om zo’n viering goed te laten verlopen en om de gemeenschap in stand te houden. De parochianen worden ouder en sommigen hebben er al vele tientallen jaren van intensieve ondersteuning opzitten.
Een turbulent verleden
Rond 1300 was er voor het eerst een katholieke kerk in Loenen. De middeleeuwse kerk hield eeuwen stand, maar ging over naar de protestanten en werd in 1578 als Hervormde Kerk in gebruik genomen. Vanaf die tijd waren de katholieken enigszins verweesd. Een tijdlang gingen zij ter kerke in Oukoop. Daar werd een klein kerkje gecreëerd voor de streek, in de volksmond het “Papen-nessie” genoemd. Als je bedenkt dat er toen nog geen kanaal of spoorlijn was, was Oukoop hemelsbreed niet zo ver weg; veel Loenenaren gingen er lopend naar toe.
In het midden van de 17e eeuw kwam Kerklaan in beeld. In 1652 stichtte Ambachtsvrouwe van Loenen-Cronenburgh, Alexandrina van Stepraedt, vrouwe van Grunsfoort er een kerkje. Sindsdien was er dus weer een echt kerkgebouw, maar dit raakte al vrij gauw in slechte staat. De Fransen vielen de streek binnen en er waren regelmatig grensconflicten met naburige dorpen.
De onrust duurde tot ongeveer 1800. Toen zag de toenmalige pastoor kans het gebouw te herstellen. Dat werd het begin van een hele reeks verbouwingen: er kwam een kerkhof naast de kerk en in 1872 ook een school, de St Ludgerusschool.
Steeds maar renoveren was niet vol te houden. Er kwamen vele plannen, die ook weer sneuvelden. Op den duur leek het een uitkomst om een hele nieuwe kerk en school te bouwen, meer in de dorpskern van Loenen. Zo kwam de huidige plek in beeld, die als voordeel had dat er in de omgeving ook nieuwe woningen zouden komen. In 1957 viel het besluit om in elk geval de school naar Loenen te verplaatsen, die zeven jaar later in gebruik is genomen.
In 1962 werd duidelijk dat de nieuwe kerk er ook echt zou komen. De grond kon worden gekocht en er kwam toestemming van het bisdom in Utrecht.
Nog een paar jaar afzien
De kerkgangers werden nog wel een poosje op de proef gesteld. Op eerste paasdag 1962 kwam er in de oude kerk van Kerklaan een stuk gewelf naar beneden. Dat was het sein om te verhuizen naar een noodkerk: de Heilige Mis kon worden gevierd in het voormalige Sint Josefgebouw (nu De Compagnie) aan de Rijksstraatweg in Loenen.
In april 1965 wijdde kardinaal Bernardus Alfrink de kerk plechtig in. De kerk van Kerklaan werd gesloopt en kwamen er woningen voor in de plaats. Ook het oude kerkhof is gesloten, in 1988. Voor katholieke overledenen was er voortaan plek op de Algemene Begraafplaats van Loenen.
Wat de toekomst brengen zal
De leden van de katholieke kerk lijken bescheiden en realistisch in hun wensen. Zoals vroeger zal het niet meer worden, maar zij hebben wel behoefte aan een ontmoetingsmoment en een eenvoudige maandelijkse gebedsviering, liefst op zondag. Daar blijken nog wel wat haken en ogen aan te zitten.
Loenen zou Loenen niet zijn, als er ook buiten de kerk wordt meegeleefd. Zo stellen de andere lokale kerkgenootschappen zich behulpzaam op. Zij bieden onderdak aan en tonen daarbij respect voor de specifieke katholieke aspecten (Mariaverering). Laten we hopen dat de katholieken hun thuisbasis niet kwijtraken. LoenensNieuws blijft het volgen.
AE
Met dank aan Annie de Reuver, Henk Bon en Eddy Hoogendijk
